هزینه‌های گزاف مانع اصلی برگزاری همایش‌های علمی/ پژوهش‌دزدی به روش غربی‌ها!
مجید فرج‌فائد- کنفرانس‌ها و نشست‌های تخصصی ازجمله راه‌های ارائه برون‌دادهای علمی و رویدادهای فناوری است. به گزارش یکی از وبگاه‌های مدیریت دانش و اطلاع‌رسانی کنفرانس‌های کشور، تعداد کنفرانس‌ها و نشست‌های تخصصی کشور در چهار ماهه نخست سال جاری نسبت به چهار ماهه سال گذشته 20 درصد کاهش یافته است. این درحالی است که توزیع برگزاری کنفرانس‌ها در طول سال یک‌دست نیست و برخی از ماه‌ها میزبان برگزاری کنفرانس‌های بیشتری هستند. با یک تحقیق آماری اجمالی معلوم می‌شود که اردیبهشت و اسفند اوج برگزاری کنفرانس‌ها بوده است.
حال کاهش 20 درصدی کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی در چهار ماهه اول سال جاری سرنوشت آمار نشست‌های علمی را به فصل پایانی سال و اسفند ماه موکول می‌کند. فارغ از توزیع ناهمگون برگزاری نشست‌های علمی و کنفرانس‌ها، به‌نظر می‌رسد این کاهش باید زنگ خطری برای جامعه پژوهشی کشور نیز به‌شمار بیاید تا این موضوع به‌صورت کارشناسی نیز در سطوح بالاتر مورد بررسی قرار بگیرد.
گفتمان‌سازی علمی موجب ایجاد روند پیشرفت می‌شود
پرواضح است که امروز برای فتح قله‌های دانش و حرکت به‌سوی مرجعیت علمی جز با جریان‌سازی فراگیر و گفتمان‌سازی همگانی و متحدالشکل در بین نخبگان و متخصصان میسر نمی‌شود. امروزه اسنادی مانند «اولویت‌های پژوهشی کشور» که در شورای علوم، تحقیقات و فناوری تدوین شده و یا «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» حاکی از آن است که زیرساخت‌های نظری پیشرفت علمی فراهم شده است و مشکل از آنجا شروع می‌شود که سازوکارهای مدون برای تبدیل این زیرساخت‌ها به‌صورت یک روند و رویه پایدار تبیین نشده است. اگر هم پیش از این سازوکاری هرچند سنتی در دستور کار قرار گرفته بود، اکنون آن‌ها نیز در حال اضمحلال هستند.
نشست‌های علمی و کنفرانس‌های باکیفیت داخلی موجب شکوفایی تولیدات و برون‌دادهای علمی دانشگاه‌های داخل کشور می‌شود. نیک می‌دانیم که لازمه پیشرفت علمی در هر کشوری اتکا به محققان و تولیدات مبتنی بر تفکر بومی و تجویز نسخه‌های داخلی است. هیچ کشوری تاکنون با وام علمی بیگانگان قادر به استقرار گفتمان‌های پایدار علمی نشده است.
شاید اکنون می‌توان این سؤال چالش‌برانگیز را مطرح کرد که آیا کاهش 20 درصدی نشست‌های علمی بر روند گفتمان‌سازی علمی و رویه‌سازی دانش تأثیر معکوس می‌گذارد؟
ایجاد شبکه حقیقی بین پژوهشگران با برگزاری نشست‌های علمی تسهیل می‌شود
اولین تئوری و هدف از هر رویدادی ایجاد شبکه حقیقی بوده و بزرگ‌ترین سرمایه هر کشوری نیروی انسانی است. رویه پیشرفت علمی در یک مسیر از پیش تعیین شده است و با مماشات و غفلت نمی‌توان کار به جایی رساند. ایجاد وحدت رویه بین متخصصان فعال در یک حوزه مشخص و ایجاد ارتباط مستمر و پایدار بین محققان، موجب احصای چالش‌ها و پاسخ یکپارچه به آن‌ها می‌شود.
همچنین اعتقاد به کار گروهی و نگاه به کادرسازی مقوله‌ای است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. نشست‌ها و کنفرانس‌های معتبر و با کیفیت می‌تواند در راستای تربیت نیروهای پژوهشگر نیز ایفای نقش کرده و دانش غیرمکتوب را سینه‌به‌سینه به نیروهای تازه‌نفس‌تر منتقل کند و زمینه‌های ایجاد یک شبکه نخبگانی را فراهم آورد.
کنفرانس‌های علمی بهشت رونمایی از پیشرفت‌های نظری علم است
نشست‌ها و کنفرانس‌های علمی بهشت رونمایی از پیشرفت‌های نظری علم است. سؤال اینجاست که آخرین دستاوردهای نظری دانشگاه‌ها و اهالی دانشگاه در حوزه‌های علمی مختلف، اگر در نشست‌ها و کنفرانس‌های علمی به نمایش گذاشته نشود، پس کجا می‌توان این رهیافت‌ها را به صنعت و اهالی فن نمایش داد. ترویج یافته‌های جدید علمی و عرضه آن در یک فضای مشارکتی به صنعت تنها پلی است که در آن تنگنا می‌تواند راهگشا باشد.
نیک روشن است که نشست‌ها و کنفرانس‌های علمی از دیرباز برای گردهمایی گروه‌های تحقیق و توسعه صنایع و دانشگاهیان پیش‌بینی می‌شد و اکنون با افزایش ظرفیت‌های علمی، انسانی و تجهیزات دانشگاه‌ها انتظار می‌رود این گردهمایی با قوت بیشتری تداوم داشته باشد.
ایجاد راهکارهایی کم‌هزینه با کارکردهای مشابه همایش‌های علمی، ضروری است
حجت‌الاسلام حسن خیری رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، درباره کاهش ۲۰ درصدی همایش‌ها و سمینارهای علمی و تخصصی در ۴ ماه ابتدایی سال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته گفت: همایش‌های علمی در حوزه علوم انسانی بیشتر حاوی جنبه‌های گفتمان‌سازی در بین جامعه نخبگانی است.
وی افزود: کاهش محسوس رویدادها و نشست‌های علمی در کشور را می‌توان در محدودیت‌ها، مشکلات و چالش‌های مالی سازمان‌ها، ارگان‌ها مؤسسات پژوهشی جستجو کرد. در شرایط کنونی دستگاه‌ها و حتی مراکز آموزش عالی برای مدیریت هزینه‌کردها از رویدادهای پژوهشی و نشست‌های علمی خود کاسته و به‌دنبال سایر اولویت‌های هزینه‌ای هستند.
رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلاب اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: اکنون در وضعیت کنونی دانشگاه‌ها نمی‌توان گفت که مراکز علمی به نقطه اشباع گفتمان‌سازی رسیده‌اند و دیگر نیازی به برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی نیست.
خیری کارآمدی و اثربخشی همایش‌ها و نشست‌های علمی را نقطه قابل‌توجه فرآیندهای انتشار علم دانست و اذعان کرد: از منظری دیگر اساس کار نشست‌های علمی بررسی و حل چالش‌های تخصصی مربوط به آن حوزه است ولی در سالیان اخیر میزان تأثیرگذاری همایش‌ها از این درجه تقلیل یافته و فلسفه وجودی نشست‌های علمی که همان گفتمان‌سازی و تولید ادبیات مختص آن حوزه است، کمرنگ‌تر شده است.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد نارسایی بخشی از نشست‌ها و همایش‌های علمی موجب تغییر رویکردهای جامعه نخبگانی از نشست‌های علمی نیز شده و این تجربه، جریان نخبگانی را به آزمایش روش‌های دیگر مطالعاتی هدایت کرده است. بعضاً شاید سایر روش‌های ترویجی و گفتمان‌سازی بتواند جایگزین مناسبی برای همایش‌های تخصصی باشد.
رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلاب اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد: همایش‌ها و نشست‌ها مانند هر روش دیگری، راهی است تا بتوان بخشی از آرشیوهای مطالعاتی و راه‌حل‌ها را گردآوری و منتشر کرد و شاید محدودیت‌های مالی که موجب کمرنگ شدن این راهکار شده، عاملی برای ایجاد روش‌ها و خلاقیت‌های کم‌هزینه‌تر با کارکرد یکسان باشد.
نبود حمایت دستگاه‌های اجرایی فرآیند ذاتی همایش‌ها را ناکارآمد می‌کند
فرشاد پازوکی عضو هیئت‌علمی گروه هوافضای واحد علوم و تحقیقات در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، درباره کاهش ۲۰ درصدی همایش‌ها و سمینارهای علمی و تخصصی در ۴ ماه ابتدایی سال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته گفت: همایش‌ها و کنفرانس‌ها برای برندسازی علمی در یک حوزه تخصصی و تا حدی با مقاصد درآمدزایی مورد استقبال دانشگاه‌ها و مؤسسات قرار می‌گیرد.
وی افزود: اکنون با توجه به نرخ تورم و هزینه‌های گزاف برگزاری همایش‌های علمی، دانشجویان و محققان توانایی پرداخت هزینه‌های شرکت در کنفرانس‌ها را نداشته و دانشجویان نیز استقبال مطلوبی از چنین رویدادهای علمی به‌عمل نمی‌آورند؛ ازاین‌رو مجریان برگزاری همایش‌ها نیز رغبتی برای چنین رویدادهایی ندارند.
عضو هیئت‌علمی گروه هوافضای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اظهار کرد: نزول امتیازات مقالات کنفرانس‌ها و همایش‌های داخلی اعم از ملی و بین‌المللی در مقوله ارتقای استادان از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دلیلی دیگری است که در رونق همایش‌ها و نشست‌های علمی تأثیر منفی گذاشته است.
پازوکی بیان کرد: محدودیت‌های مالی موجب شده تا دانشگاه‌ها، دیگر مانند سابق از برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌ها استقبال و حمایت نکنند. حتی واگذاری سالن‌های همایش، پذیرایی و سرویس‌های دیگر نیز از سوی دانشگاه‌ها با معضلات و موانع بسیاری روبرو شده است.
وی با اشاره به کاهش معنادار مشارکت دستگاه‌های اجرایی در برگزاری همایش‌های علمی، عنوان کرد: از مهم‌ترین چالش‌هایی که اکنون همایش‌ها و کنفرانس‌های علمی و تخصصی با آن روبرو شده‌اند، نبود مشارکت و حمایت از سوی دستگاه‌ها، نهادها و ساختارهای اجرایی و حتی صاحبان صنعت است. کنفرانس‌ها برای معرفی آخرین دستاوردهای تحقیقاتی حوزه‌های تخصصی برای دستگاه‌های اجرایی برگزار می‌شود که نبود مشارکت از سوی این ساختارها، قطعاً کارکردهای همایش‌های علمی زیر سؤال خواهد رفت.
عضو هیئت‌علمی گروه هوافضای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خاطرنشان کرد: کنفرانس‌های علمی با هدف تبدیل جنبه‌های تحقیقاتی علوم با جنبه‌های کاربردی آن است، نبود حمایت و مشارکت از سوی دستگاه‌ها فرآیند ذاتی همایش‌ها را ناقص و ناکارآمد می‌کند.
رشد قارچ‌گونه مؤسسات خصوصی مجری برگزاری کنفرانس‌ها اعتماد محققان را کم‌سو کرده است
کاربردی‌سازی مقالات و رهیافت‌های علمی حاصل از این نشست‌ها بعضاً تأثیر بسزایی در تحول صنایع و استناد یک تحقیق داشته است. امروزه مجلات علمی داخلی هم دچار مشکل شده‌اند، رغبت دانشجویان و استادان برای ارسال مقالات به مجلات خارجی موجب کم‌رونقی مجلات داخلی و تعطیلی کنفرانس‌ها می‌شود.
ضعف برگزاری همایش‌های علمی، افول مجلات علمی را به دنبال آورده است. از بین رفتن همایش‌ها و مجلات علمی به‌مرورزمان اصالت علمی کشور را از بین می‌برد و کشورهای صاحب مجله را مالک علم می‌کند. اکنون بعضی از همین کشورها با بهره‌گیری از برون‌دادهای علمی دانشگاه‌های ایرانی دستاوردهای بسیاری را نیز به دست آورده‌اند ولی هیچ نامی از ایران به میان نمی‌آورند.
رشد قارچ‌گونه مؤسسات خصوصی مجری برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی که با سودجویی و منافع مالی وارد این وادی شده‌اند عامل مستدلی است که محققان امروزه از این رویدادهای پژوهشی روی گردانده‌اند. به‌نظر می‌رسد افزایش نظارت در برگزاری این کنفرانس‌های علمی و مأموریت‌گیری دانشگاه‌ها در این زمینه می‌تواند تا حدودی از آسیب‌های برگزاری نشست‌های علمی بکاهد. هرچند ضروری در این بین نقش پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نیز بازتعریف و ضریب خود را در کیفیت‌افزایی معین کند.
http://ana.ir/i/406799